Thông thường khi nhắc đến thuế thì thuế trực thu và thuế gián thu được nhiều người đề cập song song với nhau. Vậy thuế trực thu và thuế gián thu có điểm nào giống và khác nhau?
- Khái niệm
Hiện nay, thuế được hiểu là một khoản thu bắt buộc, không bồi hoàn trực tiếp của Nhà nước đối với các tổ chức và các cá nhân nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Nhà nước vì lợi ích chung. Dựa vào đối tượng chịu thuế và đối tượng nộp thuế có thể phân chia thuế thành 02 loại, gồm có: thuế trực thu và thuế gián thu.
Bên cạnh đó, các quy định pháp luật hiện hành về thuế cũng không có giải thích cụ thể về thuế trực thu và thuế gián thu. Do đó, có thể hiểu 02 khái niệm này như sau:
- Đối với thuế trực thu: là loại thuế mà người chịu thuế đồng thời là người nộp thuế; thu trực tiếp vào khoản thu nhập, lợi ích thu được của các tổ chức kinh tế hoặc cá nhân.
- Đối với thuế gián thu: là loại thuế mà người chịu thuế không đồng thời là người nộp thuế; cụ thể: loại thuế này do các nhà sản xuất, thương nhân hoặc người cung cấp dịch vụ nộp cho Nhà nước thông qua việc cộng số thuế này vào giá bán cho người tiêu dùng chịu.
Tuy nhiên, cũng cần lưu ý dù là loại thuế nào thì cũng đều có đóng góp vô cùng quan trọng trong xã hội hiện tại nếu không có thuế nhà nước sẽ không thể hoạt động vững mạnh bởi lẽ: Thuế được coi là khoản thu quan trọng nhất, mang tính chất ổn định lâu dài và khi nền kinh tế càng phát triển thì khoản thu này càng tăng.
- Điểm giống nhau giữa thuế trực thu và thuế gián thu
Thuế là khoản trích nộp bằng tiền, mang tính bắt buộc, tính quyền lực nhà nước, không bồi hoàn của Nhà nước đối với các tổ chức, cá nhân thuộc đối tượng chịu thuế.
Do đây là cách phân loại thuế dựa trên mục đích điều tiết nên đương nhiên thuế trực thu và thuế gián thu sẽ có điểm tương đồng nhất định.
Điển hình một số điểm giống nhau giữa thuế trực thu và thuế gián thu như:
- Đều mang tính chất bắt buộc và được đảm bảo thực hiện bằng sự cưỡng chế của Nhà nước;
- Đều điều tiết vào thu nhập của cá nhân, tổ chức trong xã hội;
- Người nộp thuế đều phải trích một phần tài sản để nộp vào ngân sách Nhà nước…
- Điểm khác nhau giữa thuế trực thu và thuế gián thu
Để phân biệt thuế trực thu hay thuế gián thu, có thể dựa trên các tiêu chí sau:
| Tiêu chí | Thuế trực thu | Thuế gián thu |
| Đối tượng chịu thuế | Người chịu thuế đồng thời là người nộp thuế. | Người chịu thuế không đồng thời là người nộp thuế |
| Mức độ tác động của thuế | Ít tác động vào giá cả thị trường bởi vì loại thuế này đánh trực tiếp vào kết quả kinh doanh và phải dựa vào kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. | Tác động trực tiếp đến giá cả thị trường thông qua giá bán hàng hóa, dịch vụ
|
| Mức độ quản lý | Khó thu hơn bởi lẽ phải dựa vào kết quả kinh doanh;
Tuy nhiên kết quả kinh doanh của các tổ chức, cá nhân khó quản lý, kiểm soát được do nhiều doanh nghiệp tìm cách trốn thuế, thanh toán bằng tiền mặt nên rất khó thu. |
Dễ thu hơn vì được cấu thành giá bán hàng hóa, dịch vụ, người tiêu dùng khó “nhận biết” được. |
| Phương thức điều tiết | Điều tiết trực tiếp vào thu nhập của các đối tượng chịu thuế. | Điều tiết gián tiếp thông qua giá bán hàng hóa dịch vụ. |
| Ưu điểm | Kiềm chế lạm phát, giảm bất bình đẳng và đảm bảo được công bằng giữa những người chịu thuế. | Dễ dàng hơn cho cơ quan thuế thu thuế và không thể trốn thuế. |
| Hạn chế | Thuế trực thu là một loại thuế rất khó thu. Mặc dù chính phủ đã thực hiện nhiều biện pháp ngăn chặn các việc trốn thuế, nhưng thực tế vẫn có nhiều hành vi gian lận mà qua đó các cá nhân và doanh nghiệp có thể trốn tránh hoặc nộp thuế ít hơn mức mà họ cần đóng. | Thuế gián thu khó đảm bảo công bằng giữa những người nộp thuế vì mọi người dù có thu nhập thấp hay thu nhập cao đều phải nộp thuế gián thu với tỷ lệ như nhau. |
| Ví dụ | – Thuế thu nhập cá nhân;
– Thuế thu nhập doanh nghiệp; – Thuế chuyển nhượng quyền sử dụng đất); |
– Thuế tiêu thụ đặc biệt;
– Thuế giá trị gia tăng; – Thuế xuất nhập khẩu; – Thuế bảo vệ môi trường,… |
- Ý nghĩa của việc phân biệt thuế trực thu và thuế gián thu
Việc phân biệt thuế trực thu và thuế gián thu mang tới 3 ý nghĩa như sau:
- Tìm ra phương thức điều tiết phù hợp và áp dụng có hiệu quả đối với nền kinh tế nước nhà. Từ những phương thức điều tiết ấy sẽ giúp việc xây dựng sắc thuế phù hợp, phản ánh được phạm vi tác động của phương thức đó.
- Tác động mạnh mẽ đến quy trình thu thuế của cơ quan quản lý thuế, với mỗi loại thuế từ việc xác định đối tượng, mức thuế, căn cứ xác định thuế, cách tính thuế sẽ có những biện pháp phù hợp để cải thiện tình trạng nộp thuế trên.
- Việc chọn phương thức điều tiết là thuế gián thu hay thuế trực thu sẽ ảnh hưởng đến tâm lý của người chịu thuế, dẫn đến hành vi trốn thuế. Đối với loại thuế trực thu sẽ khiến cho người chịu thuế có phản ứng tiêu cực dẫn đến hành vi trốn thuế, khai thuế không đúng. Còn với loại thuế gián thu thì sẽ tạo cho người tiêu dùng không có gánh nặng về nghĩa vụ thuế và xem đó là phần tất yếu khi sử dụng hàng hóa, dịch vụ.
Các bạn có thể tham khảo dịch vụ của VinaTas – Đại lý Thuế theo đường link sau: